In een vorig artikel namen we je mee in het herkennen en erkennen van emoties. Want: “als je ze niet leert herkennen en erkennen, ga je automatisch vermijden of verdoven.” Nu je hierin groeit, kun je aan de slag met het gezonder leren omgaan ervan. Er zijn zeven manieren om te dealen met dat soort emoties, en in dit artikel neem ik je mee in jouw valkuil en in welke opties gezonder zijn.
De manier waarop je met de ‘lastige emoties’, stress en tegenslagen omgaat, wordt ook wel ‘coping’ genoemd binnen de psychologie. Ieder mens heeft zo zijn eigen favoriete copingstijlen; soms zijn die gezond en soms zijn die wat minder handig. Maar wanneer je je hiervan bewust wordt, kun je jezelf andere gewoontes aanleren.
Vuistregel 90 dagen
Goed om te weten bij het aanleren van nieuwe gewoontes, is dat het zomaar zestig tot negentig dagen kan duren voordat je lichaam en brein eraan gewend is. Tot die tijd zul je telkens bewust moeten kiezen voor een andere uitkomst in je gedrag dan voorheen. Dat heeft te maken met de manier waarop je brein nieuwe verbindingen legt, zogenaamde ‘neuronen paden’. Zie het als knooppunten in je brein waartussen allerlei soorten routes liggen. De ene route is zo weinig gebruikt als een wildpad, de ander is zo makkelijk begaanbaar als een snelweg. Het kost tijd en training om jezelf te dwingen om over de moeilijk begaanbare wegen te gaan, net zolang het groeit van een wild paadje, naar een wandelpad, fietspad, straat, een autoweg of dus zelfs een snelweg. Geef en gun jezelf de tijd, discipline en tegelijkertijd genade om dit aan te leren!
Geen verkeerde stijl
Iets anders om in gedachten te houden in dit proces, is het feit dat er geen verkeerde copingstijl is. Sommige zijn gewoon niet helpend. Het zorgt ervoor dat een situatie meer effect op je heeft dan je zou willen, of beperkt je in het opgewassen zijn tegen stressvolle situaties. Sommige copingstijlen zorgen ervoor dat je je op korte termijn beter voelt, zoals porno, maar lossen het probleem op lange termijn niet op…
Welke copingstijlen heb jij?
Zoals eerder genoemd: iedereen heeft over het algemeen verschillende copingstijlen, maar één favoriet. Dus de vraag is eigenlijk: welke copingstijlen heb je en welke zou je vaker willen inzetten? Het kost namelijk minder energie om in een copingstijl te groeien, dan om een nieuwe stijl aan te leren.
Ook is het goed om te weten dat er in de psychologie vaak onderscheid wordt gemaakt tussen twee soorten copingstijlen: emotiegericht en probleemgericht. De ene is gericht op het aanpakken of veranderen van de emoties die je ervaart, op de andere manier probeer je vooral de situatie op te lossen. Beide zijn nodig. Daarom kunnen copingstijlen elkaar vaak goed aanvullen.
Daarnaast wordt er onderscheid gemaakt tussen passieve en actieve coping. Bij de ene ga je proactief met een probleem aan de slag, bij de ander ga je de situatie vooral uit de weg. Als je merkt dat een situatie je blijft dwarszitten, kun je proberen er op een andere manier mee om te gaan.
Copingstijlen
Deze zeven stijlen worden meestal onderscheiden:
- Actief aanpakken en oplossen
- Verdoving zoeken
- Vermijding
- Passief reactiepatroon
- Sociale steun zoeken
- Uiten van emoties
- Geruststellende gedachten
1. Actief aanpakken en oplossen
Je snapt het waarschijnlijk al: dit is een probleemgerichte en actieve copingstijl. Je analyseert het probleem, ontdekt wat de mogelijkheden zijn om het op te lossen en maakt een keuze of een stappenplan. Dit is heel helpend bij praktische problemen, maar in situaties die niet op te lossen zijn (zoals rouw), is het belangrijk om juist meer aandacht te geven aan een emotiegerichte copingstijl.
2. Verdoving zoeken
In andere woorden: emotioneel op de vlucht slaan voor problemen, stress of tegenslag. Je zoekt een manier om jezelf comfortabeler te maken en te troosten. Dit kan bijvoorbeeld door hard te werken, pornografie/ seks, drank, drugs, shoppen of andere verslavende middelen of gewoontes. Dit kan effectief zijn in situaties waarin je overweldigd wordt, maar je kunt er makkelijk aan verslaafd raken.
3. Vermijden
Problemen ontkennen of vermijden is een passieve copingstijl. Je doet alsof het niet aan de hand is, negeert het en je wil er niet over praten. Of je zoekt afleiding door in een boek te duiken of een film te kijken. Dat kan heel erg helpen bij bijvoorbeeld een ruzie; daar kijk je na een paar uur vaak heel anders naar. Soms heeft het ook gewoon even tijd nodig om een probleem ‘te laten landen’, maar wanneer dit langer duurt is dit niet de meest handige copingstijl.
4. Passief reactiepatroon
Deze copingstijl lijkt op vermijding. Het is wat passiever en kan zowel probleemgericht als emotiegericht zijn. Je merkt dat je aan het piekeren bent, dat je jezelf de schuld geeft of dat je begint te twijfelen aan jezelf. Of het gaat nog verder: je identificeert jezelf met het probleem. In ieder geval wordt je overweldigd door machteloosheid en je hebt niet het idee dat je wat aan de situatie kunt doen/ veranderen. Daarom doe je er ook helemaal niets aan. Soms werkt dit, omdat problemen zich af en toe vanzelf oplossen. Maar heel vaak is het niet zo helpend, omdat dingen juist erger kunnen worden naar verloop van tijd…
5. Sociale steun zoeken
Een andere naam voor deze stijl is ook wel ‘to tend en befriend’ een zusje van de ‘fight, flight and freeze’ reacties. Je zoekt steun bij vrienden of familie, ventileert over het probleem en zorgt voor erkenning en meer comfort. ‘Als een lid lijdt, lijden alle leden mee.’ (1 kor.12:26) Dit lucht vaak niet alleen erg op, maar anderen kunnen ook meedenken in de manier waarop je eventueel zou kunnen reageren in deze situatie. Een gevaar van deze coping is dat je in een negatieve communicatiecirkel kunt stappen wanneer je te lang kritisch of negatief blijft.
6. Uiten van emoties
Een actieve en emotiegerichte copingstijl die ontzettend helpend kan zijn als je je overweldigd voelt. Het lucht echt even op om de emoties te accepteren en vervolgens die tranen te laten gaan, even een boksbal als slachtoffer te zoeken of je angst in de ogen te kijken. Plus, wanneer je je emoties er even uitlaat, helpt dat om ze weer onder controle te krijgen, beter dan dat je ze onderdrukt. Maar niet in alle gevallen is deze stijl heel fijn, vooral voor je omgeving: wanneer je je agressief of asociaal gedraagt kan dit ten koste gaan van anderen. Ook is het vaak niet helpend om anderen te beschuldigen van de situatie.
7. Geruststellende gedachten
Een andere actieve en emotiegerichte copingstijl, is het relativeren van je emotionele gedachten. Je houdt jezelf voor dat het sowieso goed gaat komen, dat het veel erger kan of dat anderen het zwaarder hebben dan jij op dat moment. Of je vraagt je af of de situatie nou echt zo erg/ duur/ vervelend/ schadelijk is als dat je lijkt te voelen. Dit zijn geruststellende gedachten, waardoor je emoties minder hoog oplopen en je minder overweldigd wordt. Maar ook in deze stijl zijn er situaties waarin de coping niet zo effectief is, namelijk wanneer er snel actie vereist is. Bij deze copingstijl horen ook proclamatie teksten vanuit godsdienst/ religie. Die kunnen helpen en bemoedigend zijn, maar je kunt er ook juist je gevoel mee overschreeuwen. Dan worden emoties net zoals een bal die je onder water probeert te drukken: die schiet een keer (oncontroleerbaar) onder je vandaan. Emoties herkennen, erkennen en accepteren is dus ook belangrijk!
Het kan zo zijn dat het gewoon niet lukt om anders om te gaan met emoties. Dan kan het geen kwaad om een keer een ‘apk’tje’ te doen bij een coach of psycholoog. Misschien kan die helpen ontdekken waarom je zo vasthoudt aan de oude patronen van omgaan met emoties, zodat je meer ruimte krijgt in het ontdekken van nieuwe gewoontes.
Bronnen
Voor het schrijven van dit artikel heb ik de volgende bronnen gebruikt:
- Mentaal beter, Hoe ga jij met stress om? https://mentaalbeter.nl/artikelen/copingstijlen-hoe-ga-jij-met-stress-om/
- Pure Heart https://www.pureheart.nu
- Ruard Ganzevoort en Jan Visser (2007). Zorg voor het verhaal. Meinema. (p.290 – 323)
